پنج روش مؤثر برای تقویت حافظه
قدم‌زدن به‌سمت عقب، کشیدن اشکال مرتبط با اطلاعات مدنظر، ورزش در زمان مناسب، هیچ کاری نکردن و خواب کوتاه، ازجمله روش‌های مؤثر برای تقویت حافظه هستند.
فراموشی و ضعف حافظه به یکی از مشکلات محسوس جامعه‌ی بشری تبدیل گشته و داشتن حافظهی بهتر تقریبا آرزوی تمام افراد است. روش‌های مطمئن و امتحان پس‌داده‌ی زیادی برای تقویت حافظه وجود دارد که برخی از آن‌ها چندین دهه امتحان گردیده‌اند. ازجمله این روش‌ها، عبارت‌اند از:
۱. یادیار: ترفندهایی برای حفظ‌کردن مطالب است که در آن‌ها، فقط درباره‌ی تکرار مطالب تأکید نمی‌گردد و برای بهتر حفظ گشتن مطالب و به‌یادآوردن آن‌ها، رابطه‌ای بین اطلاعات جدید و اطلاعات قبلی موجود در مغز ایجاد می‌گردد که به‌راحتی یادآوری می‌گردد؛ مانند آهنگ و تصاویر و ضرباهنگ. این روش برای یادگیری زبان‌های خارجی بسیار مناسب است؛
۲. قصر حافظه (شیوه‌ی لوکی): این روش، راهی برای بهبود حافظه با تصویرسازی یا حافظهی فضایی و یادآوری سریع‌تر اطلاعات با بهره‌گیری از اطلاعات محیطی است.
قطعا روش‌های بهتر و جدیدتری برای بهبود حافظه نیز وجود دارند که عملکرد بهتری دارند و جزو بهترین روش‌های تقویت حافظه بشمار می‌آیند. درادامه، پنج روش از روش‌های برتر برای تقویت حافظه را بیان خواهیم کرد.
۱. قدم‌زدن به‌سمت عقب
تقریبا همه‌ی افراد تصور می‌کنند مفهوم زمان و مکان دو مقوله‌ی کاملا متفاوت هستند که تاحدزیادی نیز تصور درستی است؛ اما گاهی اوقات نیز رابطه‌ی شگفت‌انگیزی میان این دو وجود دارد. حوادث اتفاق‌افتاده‌ی پشت‌سر ما قرار می‌گیرند و برخی مقاطع زمانی، مانند آخر هفته، در پیش روی ما هستند و فرهنگ افراد نیز در شکل‌گیری چنین روندی دخیل است؛ مثلا در جوامع غربی مانند بسیاری از جوامع، گذشته در گذشته باقی می‌ماند و آینده در پیش روی افراد است.
پژوهشگران دانشگاه روهامتون (Roehampton University) برای یافتن راهی به‌منظور یادآوری بهتر مطالب، به‌دنبال کشف رابطه‌ی بین زمان و فضا در مغز انسان هستند.
آن‌ها در این پژوهش فهرستی از واژه‌ها یا فیلمی از زنی که کیفش را دزدیده‌اند ، به شرکت‌کنندگان نشان دادند و از آن‌ها خواستند در اتاقی که دستگاه ایجادکننده‌ی ضربات ریتمیک و پی‌درپی در‌حال‌کار بود، ۱۰ متر به‌سمت جلو یا عقب حرکت کنند. پس از اینکه افراد چندین‌بار بدین‌صورت مورد آزمایش قرار گرفتند، مشخص گردید افرادی که به‌سمت عقب حرکت می‌کنند، بهتر می‌توانند کلمه‌ها و تصویرها و ویدیوها را به‌یاد آورند.
از دیدگاه پژوهشگران، دلیل این موضوع آن است که حرکت به عقب باعث می‌گردد ذهن به زمان گذشته بازگردد و درنتیجه، افراد دسترسی بهتری به حافظه‌‌شان داشته باشند.
این ترفند حتی وقتی افراد حرکت به عقب را فقط تصور می‌کنند و آن را به‌صورت فیزیکی انجام نمی‌دهند، همچنان مؤثر است. پژوهش پژوهشگران دانشگاه روهامتون در سال ۲۰۱۸ انجام گرفت و به‌نوعی مشابه پژوهش جذابی است که در سال ۲۰۰۶ با تحریک موش‌ها انجام گردید. در آن پژوهش، وقتی موش‌ها برای یافتن راه خود در هزارتویی آموزش می‌دیدند، عصب‌های مرتبط با هریک از مکان‌های هزارتو که به موش‌ها آموزش داده بودند، با ترتیبی معکوس تحریک می‌گردیدند و عمل می‌کردند. بنابراین، هنگامی‌که ذهن آن‌ها به گذشته بازمی‌گشت، مسیر درست را بهتر به‌یاد می‌آوردند.
اکنون، نتایج پژوهش جدیدی نشان داده وقتی اتفاقی در گذشته را به‌یاد می‌آوریم، یادآوری ما با ترتیب معکوسی در ذهنمان دوباره شکل می‌گیرد. اجازه دهید برای درک بهتر این موضوع مثالی بزنیم:
زمانی‌که شیئی را نخستین‌بار می‌بینیم، ابتدا متوجه الگوها و رنگ‌های آن می‌گردیم. سپس، سعی می‌کنیم ببینیم چه چیزی است؛ اما وقتی تلاش می‌کنیم شیء یا موضوعی را به‌یاد آوریم، ابتدا آن را بهخاطر می‌آوریم و در مرحله‌ی بعد، اگر حافظهی خوبی داشته باشیم، جزئیات آن را نیز به‌یاد می‌آوریم.
۲. کشیدن اشکال مرتبط با اطلاعات مدنظر
ترسیم اشکال مرتبط با واژه‌ها درمقایسه با زمانی‌که آن‌ها را می‌نویسید، باعث می‌گردد بهتر بتوانید آن‌ها را بهخاطر آورید. در پژوهشی در سال ۲۰۱۸ که در آن گروهی از افراد پیر و جوان شرکت کردند، پژوهشگران فهرستی از کلمات به شرکت‌کنندگان دادند و از نیمی از آن‌ها خواستند شکل مرتبط با کلمات را ترسیم کنند و از نیمی دیگر خواستند واژگان را بنویسند. سپس، از آن‌ها خواستند کلماتی را بیان کنند که حفظ کردند. حتی با اینکه کشیدن برخی از کلمات مانند ایزوتوپ دشوار بود، این روش باعث گردید قدرت حافظهی افراد پیر به‌اندازه‌ی جوانان تقویت گردد. ترسیم اشکال مرتبط با واژه‌ها حتی برای کهن‌سالان مبتلا به زوال عقل یا آلزایمر نیز نتیجه‌ی مثبتی به‌همراه دارد.
وقتی تصویری می‌کشیم، بیشتر به جزئیات آن توجه می‌کنیم و این پردازش عمیق‌تر مغز احتمال یادآوری را افزایش می‌دهد. حتی نوشتن فهرستی از واژگان هم می‌تواند کمی به شما کمک کند. ترکیب این دو روش می‌تواند در به‌یادآوردن فهرست خرید در فروشگاه هم کمکتان کند. البته، نقاشی بهتر و زیباتر تأثیری بر یادآوری بهتر نمی‌گذارد؛ پس، اگر نقاشی‌تان خوب است، زیاد خوشحال نشوید!
۳. ورزش در زمان مناسب
تأثیر مثبت ورزش‌های هوازی، مثل دویدن، در تقویت حافظه ثابت گشته است. البته، ورزش مرتب نیز می‌تواند در‌این‌زمینه و همچنین سلامت کلی بدن نقش درخور توجهی ایفا کند.
افردی که مرتب ورزش می‌کنند، درمقایسه‌با افرادی که کمتر فعالیت می‌کنند، حداقل در دوره‌ای کوتاه‌مدت حافظهی قوی‌تری دارند. ورزش پس از یادگیری نیز می‌تواند به بهبود حافظه کمک کند. نتایج پژوهش‌ها نشان داده افرادی که پس از گذشت چهار ساعت از به‌خاطرسپردن تصاویر مرتبط با مکان‌ها، ۳۵ دقیقه برای یادآوری ورزش کرده‌اند، درمقایسه با افرادی که مستقیما تمرین نکرده‌اند، در یادآوری عملکرد بهتری دارند.
در آینده، پژوهشگران درباره‌ی مناسب‌ترین زمان ورزش با بیشترین تأثیر پژوهش‌‌هایی انجام خواهند داد. البته در بسیاری از مواقع، مناسب‌ترین زمان به نوع اطلاعاتی بستگی دارد که می‌خواهید آن را بهخاطر بسپارید.
۴. هیچ کاری نکنید!
محققان در پژوهشی از افرادی که به‌دلیل سکته‌ی مغزی دچار اختلال یادزدودگی (ناتوانی ناقص یا کامل در یادآوری اتفاقات گذشته) گشته بودند، خواستند ۱۵ کلمه‌ی مشخص را حفظ کنند و سپس، کار دیگری انجام دهند. پس از گذشت ۱۰ دقیقه، آن‌ها تنها ۱۴ درصد از کلمات را به‌یاد آورند؛ اما درصورتی‌که ۱۵ دقیقه در اتاقی می‌نشستند و هیچ کاری انجام نمی‌دادند، می‌توانستند ۴۹ درصد کلمات را به‌یاد آورند که افزایش درخورتوجهی است.
پژوهشگری به‌نام مِکیلا دِوار (Michaela Dewar)، از دانشگاه هریوت وات (Herriot Watt University)، این تکنیک را چندین‌بار در مطالعات خود بررسی کرد. او پس از بررسی افراد سالم، دریافت استراحتی کوتاه پس از حفظ‌کردن مطالب، در میزان یادآوری مطالب یک هفته پس از یادگیری تأثیر چشمگیری می‌گذارد. مشکل موجود در‌زمینه‌ی این پژوهش آن است، چگونه بفهمیم افرادی که ۱۰ دقیقه در اتاق تاریک نبوده‌اند، کلمات را مدام تکرار نمی‌کنند و با این روش آن‌ها را فراموش نمی‌کنند؟ خانم دِوار برای جلوگیری از این مشکل راه‌حلی هوشمندانه انتخاب کرد و برای اینکه افراد مورد آزمایش نتوانند کلمات را پیوسته تکرار کنند، از آن‌ها خواست چند کلمه‌ی خارجی با تلفظ سخت را حفظ کنند.
این پژوهش‌ها نشان داد کلماتی که به‌تازگی حفظ کرده‌اند، چقدر فرّار هستند. البته، استراحتی کوتاه پس از حفظ‌کردن مطالب، باعث می‌گردد اطلاعات مدت بیشتری در ذهن بماند.
۵. خواب کوتاه
خواب کوتاه می‌تواند به‌مرور مجدد اطلاعات تازه حفظ گردیده و بازیابی آن‌ها در ذهن کمک کند؛ بنابراین، نقش مؤثری در یادآوری بهتر اطلاعات ایفا می‌کند. البته، حتما لازم نیست فقط شب بخوابید و خواب کوتاه در روز هم می‌تواند نیروی دوباره‌ای به حافظهی شما ببخشد. پژوهشگران آلمانی پس از بررسی تعدادی از افرادی که چند کلمه را حفظ کرده بودند، دریافتند میزان یادآوری کلمات در افرادی که ۹۰ دقیقه خوابیدند، درمقایسه‌با افرادی که فیلم تماشا کردند، بیشتر بوده است.
طبق نتایج پژوهش‌های کاملا جدید، تأثیر خواب بر تقویت حافظه در افرادی که بعد‌ازظهرها کمی می‌خوابند، به‌میزان درخورتوجهی بیشتر است. خانم الیزابت مک دِویت (Elizabeth McDevitt) و تیم تحقیقاتی او از دانشگاه کالیفرنیا ریورساید (University of California Riverside)، در‌حال‌بررسی این موضوع هستند که آیا می‌توان افراد را برای خوابیدن آموزش داد یا خیر. ازاین‌رو، چهار هفته از افراد خواستند که در طول روز هرموقع می‌توانند کمی بخوابند. البته، متأسفانه حافظهی افراد مورد آزمایش در این بررسی هنوز بهتر نگشته است. شاید این افراد باید مدت بیشتری آموزش ببینند یا حافظهی خود را با حرکت به‌سمت عقب یا ترسیم شکل تقویت کنند یا اصلا هیچ کاری انجام ندهند!
